De vakantie is voorbij. Thuis aangekomen zeul je je twintig kilo wegende koffer de trap op. Wanneer je hem opent, zweeft een zweem zonnebrand gecombineerd met een zilte vleug zeelucht je tegemoet. Direct lig je weer op het strand, voelt het zand tussen je tenen, de zon op je huid.
Meer dan je andere zintuigen wekt geur levendige herinneringen op. Het zogenaamde Proust-effect, naar de Franse auteur Marcel Proust. In zijn 1.267.067 woorden tellende boek ‘A la recherche du temps perdu’ (Op zoek naar de verloren tijd, 1913) transporteert de geur van een Madeleine cake de schrijver naar zijn jeugd. Hij beschrijft de zondagochtenden bij zijn tante aan de kust alsof hij er op dat moment is. Het duurt honderd-en-vijf jaar voordat Canadese wetenschappers ontdekken waarom de schrijver zijn jeugd herbeleeft dankzij een snuf cake (lees hier). De anatomie van je hersenen is de sleutel.
Waar geheugen en geur elkaar vinden
Geurherkenning en geheugen liggen letterlijk dicht bij elkaar. De kern in je hersenen die geursensaties verwerkt, de bulbus olfactorius, ligt naast de hippocampus en de amygdala. Je hippocampus slaat herinneringen op. Je amygdala verwekt emoties. Iedere geur gaat direct van je neus naar je bulbus en racet van daaruit je geheugen in. Vooral geuren die je voor het eerst ruikt, creëren een jarenlange geur-herinnering-emotie verbinding. Daarom zijn de meeste van onze geur-gerelateerde herinneringen jeugdherinneringen. Zwitsal bouwde daar zelfs een heel bedrijfsconcept omheen. Hoeveel jonge ouders zijn verslaafd aan de Zwitsal-geur van hun spruit?
Diesel en tandartsgeur
De sterke relatie tussen geur en emotioneel geheugen kent ook een duistere kant. Hoe voel jij je als je de jodiumachtige tandartsgeur ruikt? In de overtreffende trap triggeren geuren bij patiënten met posttraumatische stress stoornis (PTSS) traumatische herinneringen (lees hier). Veteranen bijvoorbeeld die hun oorlogsverleden herbeleven door de geur van diesel, braaksel of bloed. Overigens wekken geuren niet alleen PTSS-aanvallen op. Neutrale geuren als vanille en koffiebonen kalmeren patiënten tijdens een herbeleving.
Maak van studeren rozengeur
Werkt het ook andersom? Kun je herinneringen bewust koppelen aan een geur en zo de herinnering vasthouden? De gouden tip voor alle nieuwe studenten, leerlingen en andere uit-het-hoofd-stampers; ruik aan een roos tijdens het leren. Wanneer je Franse woorden leert en tegelijkertijd rozen ruikt, koppelt je brein rozengeur aan lesstof. Zet de roos daarna ’s nachts op je nachtkastje. Tijdens je slaap slaat je hippocampus herinneringen op. De rozengeur houdt je hippocampus voor de gek en de Franse woordenlijst krijgt prioriteit in je geheugen. Zo onthou je de woorden beter en is de toets een makkie. Zeker wanneer je tijdens de toets nog eens aan een roos snuft (meer weten?)
Hou je vakantiegevoel langer vast
Zet je neus aan het werk. De geur van vers stokbrood, de eau de cologne van de Italiaanse adonis of de rook van het kampvuur. Snuif ze goed diep in en herbeleef je mooiste vakantieherinneringen.